Nutsvoorzieningen. Zo noemen we dat toch thuis, niet? Water, elektriciteit, gas!
Wij hebben er zo één en ander mee te stellen hier in Kuna Yala (= San Blas).
Marinas waar je even langszij gaat met je boot en kraantjeswater tankt, bestaan hier niet. Wij vingen dus regenwater op. Vingen, ja, want met het eind van het regenseizoen wordt dat een probleem. Karen en JM hebben nog net het laatste grote water-scoren meegemaakt.

Een peperdure watermaker behoort niet tot ons uitrusting.  Captain Tony heeft er zijn bedenkingen bij. Buiten het feit dat ze goud kosten, zorgen die toestellen zó vaak voor troubles. "Je kan voor de prijs die je uitgeeft aan zo een ding, beter champagne kopen", steevast zijn uitspraak. Hilarisch, als je weet dat hijzelf geen bubbeltjes drinkt.
Zo een watermaker maakt van zeewater drinkwater. Gedestilleerd water eigenlijk, totaal smaakloos en zonder mineralen, dus ook nog. Af en toe krijgen we een halve tank  van mede-zeilers die hun eigen "water maken", soms wel 280 liter per uur. Maar het water dat we vorige week van John (Cynergy) kregen is alweer op.  

Tony neemt dus een besluit. Hij stapt naar Paco bij de dinghysteiger in Narganá : dé handelaar in diesel, benzine, gas, frisdrank, water en alles waar hij de hand op kan leggen en dat hij aan zeilers kan verpatsen.  
Morgen om 8u30 komt Paolo met de motorboot water brengen, nadat hij het eerst is gaan halen uit de rivier. Kostprijs : 5 $ voor 50 gallon = 200 liter.  Best betaalbaar.
Het is natuurlijk geen drinkwater, maar we gaan het in onze achterste tank doen. Houden die tank dan voor afwas- en douchewater. Zo kunnen we erg zuinig zijn op onze voorste tank met drinkwater uit Colombia.

Het overpompen van het water gaat als een fluitje van een cent. Tony dompelt trots een pompje, dat 120 l water per minuut kan pompen, in de grote waterton.
Dat pompje kocht hij speciaal voor een "worst case" scenario. Stel onze boot slaat vol zeewater en de automatische bilgepomp laat het Murphygewijs afweten. Dan moet dat pompje, met de erbij gekochte extralange waterslang, onze boot en ons leven redden. Pompen of verzuipen, weet je wel.
Watertanks weer vol...

 

 

green (5)green (6)

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Kookgas : volgende probleem. We hebben drie blauwe "campinggas" bussen aan boord. Standaarduitrusting aan boord van Franse schepen. Tot hiertoe was het vullen niet echt moeilijk, als je tenminste een adapter hebt.
Soms duurde het wat lang, zoals in Curaçao. Het eiland zit geregeld zonder gas, ondanks het gas in de bodem.  Als je mensen, in een levensgevaarlijke, lange rij, bij benzinestations ziet, is er even weer voorraad. Bussen worden ter plekke gevuld...

"Dat doen we in Kuna Yala niet," zegt Paco ,"Peligroso!"

Omdat we toch van plan zijn in Panama wat langer te blijven en dit jaar nog niet door het kanaal gaan, kopen we een Panamese gasbus en ontspanner.
Maar, waar gaan we die veilig opbergen? In de afgesloten, veilige gasbun past de tank niet. Aan de zeereling, dan maar. Met een stuk touw en de juiste knopen hangt Tony alles muurvast!
We hebben dus nu diesel jerrycans aan stuurboord, duikflessen aan bakboord, deze tank achteraan. Jakker wordt zo langzaamaan een échte wereldzeiler. Het begon allemaal met de beugel voor de zonnepanelen. O ja, elektriciteit, nog zo een nutsvoorziening... daar hebben we, zo lang de zon schijnt en er geen extra "Ipad" , "tablet" en laptop (weet je nog, Karen en JM) opgeladen moeten worden, ruim genoeg van.

 

 

green (7)

 

 

 

 
Elke ochtend, om 6 uur, staat Paolo op. Het is nog donker, maar de belofte van zonlicht is al in de lucht. Hij gaat naar het toilethok bij zijn huisje. Door het gat onder zich, ziet hij het water zachtjes bewegen. Stil stapt hij naar zijn smalle boot, een uitgeholde boomstam, die met een touw aan een paaltje vasthangt. Er heeft zich wat water verzameld onderaan de ulu. Zoals steeds. Hij heeft een blik bij, om te hozen. Ook zijn brede roeispaan heeft hij bij zich. De lege plastic vaten, blauw en geel, precies de breedte van zijn bootje, staan er allemaal, mooi achter elkaar.

Paolo woont in Yandup (Narganá) en begint aan zijn dagtaak. Water halen op de Rio Diablo. Hij is niet alleen. Ik hoor de waterhalers praten met elkaar als ik wakker wordt. Hard labeur is het, dat roeien tegen stroom en wind. Elke dag opnieuw, een paar keer per dag.
Eerst, door de branding bij de ingang van de rivier, een weg zoeken over de zandbank. Daarna tegen de felle stroming van de rivier, gestrande boomstammen ontwijkend, een uur peddelen met die ene roeispaan. Helemaal achteraan zittend in zijn kano, doet hij een paar slagen. Als dan zijn boot vaart krijgt, houdt hij die roeispaan in het water achter zich, nu doet hij dienst als roer. Oppassen want zo een smalle boot slaat met de stroming erg snel dwars.


Er is in Narganá wel een watertoren die gevuld werd met drinkwater, via een buis die van het vasteland kwam. Kwetsbaar was ze wel, de buis is al een jaar kapot.  Bij extreem hoge waterstand, door veel regen in de bergen, weggespoeld. Zullen ze de buis ooit herstellen?

Voor ons is de jungletocht op de rivier puur genieten. Wij hebben dan ook onze Honda. De Kuna roeiers wuiven vrolijk naar ons als we met een wat gegeneerde grijns voorbij varen.  Wij gaan wassen vandaag, zoals de Kuna vrouwen. Water haal je heel ver op de rivier, wassen doe je meer benedenstrooms, natuurlijk.
Ook jezelf wassen, in dit heerlijk zoete water, is fantastisch. Vraag maar aan Karen en JM die hier ook naartoe kwamen voor een laatste bad...en foto's maakten van badderende Kuna.
Immers, of je nu kiezelsteentjes haalt, de was gaat doen, water haalt, op je veldje gaat werken of het kerkhof bezoekt, je neemt steevast ook een bad als je de rivier opvaart. Ongewassen van de rivier terugkomen, dat kan je echt niet maken.

 

 

IMG_2425_07-01-2013

 

P1062864_07-01-2013

 

P1062865_07-01-2013

 

P1062867_07-01-2013

 

 

 

 

 

Nog steeds ben ik niet klaar met de laatste verhaaltjes van het voorbije jaar. Hier volgen er nog een drietal.

 

 

Zondag , 30 december 2012.
In de verte klinkt het lage brommen van het vliegtuig. En daar zien we het boven de palmen verschijnen. Een scherpe bocht en een zachte landing op de strip waar wij staan te wachten, van kwart over zes vanmorgen. Acht uur is het nu.
De deur gaat open. Twee mensen stappen uit. Er wordt bagage uitgeladen. Maar, vier mensen blijven gewoon zitten?

Mijnheer Zeebrugge.
De baas van "check-in" (wij noemen hemseñor Zeebrugge, omdat hij als oud-zeeman Zeebrugge kent)  steekt twee vingers op. Er worden twee namen voorgelezen, die mensen kunnen mee. Voor de vier andere wachtenden is er geen plaats. Karen en JM incluis. Een jonge Amerikaanse schiet meteen in actie. Wil de piloten niet laten vertrekken zonder de verzekering dat ze terug zullen komen. Zij en haar man hebben morgenvroeg hun vlucht terug naar de States. Maar piloten maken de planning niet, zij kunnen niks beloven en...vertrekken.
Nu volgt de chaos van bellen naar de luchtvaartmaatschappij, touroperator...er worden oplossingen aangebracht :
een privé-vliegtuig charteren.  Morgen vliegen. Met een taxi-boot naar Cartí en dan met de jeep naar Panama City.

Lancha.
Jean-Marc onderhandelt met de saila (chef) van de gemeenschap hier. Na wat overleggen met de ouderen willen ze hun boot voor privé doeleinden verhuren om naar Cartí te varen. De jeep willen ze ook al bestellen. Tezamen kost het evenveel als het vliegtuig. Het wachten op de boot begint. Intussen voorzien wij de gestranden van broodjes en koffie. Je kan hier immers enkel bier krijgen. Het is tien uur 's ochtends!

Eindelijk om half twaalf arriveert de lancha (boot) uit Cartí. De mensen die uitstappen, kletsnat van het overspattende zeewater. Slik! Op dat moment verschijnt mijnheer Zeebrugge weer ten tonele : het vliegtuig komt de overige passagiers oppikken om 25 over 12! Na de telefonische verzekering dat het vliegtuig echt al is opgestegen in Panama City, gaan de vier gestranden akkoord.
Geen nat pak en toch nog avontuurlijk in de lucht.


Air Maybe.
En opnieuw wachten. Midden in een intense plensbui komen we tenslotte weer bij het vliegveldje aan, nog maar eens pak en zak uitladen. Het wegen van de bagage op een gewone mechanische personenweegschaal gebeurde vanmorgen al.  Om half drie horen we het gebrom, de tweede keer vandaag. Zelfde toestel : een Britain Norman. Zelfde bemanning, die op applaus onthaald wordt en het met de glimlach in ontvangst neemt. Oef, het vliegtuig is leeg dit keer. In een oogwenk zijn bagage en passagiers ingeladen.  En voor we het weten staan we als gek te wenken, alleen achtergebleven bij de startbaan.  Daar gaat ons bezoek.

Wat zal de boot weer te groot lijken, als we terug aan boord zijn en wat zal het stil zijn !

 

 

 

vliegen (1)

 

 

Naar het vliegveld met mijnheer Zeebrugge (met rug naar ons).

 

vliegen (2)

 

Wachten...wachten ...wachten!

 

vliegen (3)

 

 

vliegen (4)

 

 

 

 

 

Woensdag 26 december 2012.

Jean-Marc en Karen vliegen zondag naar Panama City. Er moet dus dringend werk gemaakt worden van een stempel in hun paspoort van binnenkomst in Panama.
Wij zijn helemaal nog niet in orde met de formaliteiten. Men kijkt in Kuna Yala niet zo nauw. Maar nu móet het echt gebeuren.
Wij dus op weg naar Isla Porvenir, daar is een kantoor van immigraties.
Van ver zien we al een cruiseschip voor anker liggen. Even onthouden!

We ankeren netjes voor het kantoor. Een militair gaat op zoek naar de immigratie officier.
Op het eilandje veel cruise-schip volk. Een brassband speelt. Er is een buffet...met stapels fruit. We staan met ons vier wat rond te lummelen, wachtend op de officier. JM praat met een kok van het cruiseschip. Maar wat gebeurt daar? Onze ogen als schoteltjes, mond open...het buffet is gedaan. De bemanning GOOIT IJSBLOKJES zomaar op de grond !!!! GANSE SINAASAPPELS verdwijnen in de vuilnisbak! Niet te geloven ?????Onbegrijpelijk voor ons. Wij hebben al weken bijna geen fruit meer. Leven op rantsoenen. Fruit uit blik.

Eindelijk snappen ze het. De bemanning komt met een grote doos bomvol fruit aanzetten. 6 meloenen, 1 watermeloen, 16 ananassen, appelsienen, mango's, maracuja's. We hebben echt té veel. JM trekt met Jak als een ware Kuna naar de andere cruisers.  Fruit ruilen tegen biertjes. Prima deal.

Moeten we nu toch gaan geloven in de kerstman? Wat een feest.  Ontbijt, lunch, diner ....fruit, fruit, fruit...wat gaat ons buikje daarvan vinden? 

 

 

fruit (1)

 

 

 

fruit (2)

 

 

fruit (3)

 

 

 

 

 

24 december breekt aan. Thuis haasten mensen zich in superdrukke warenhuizen om de laatste inkopen te doen. Wij willen "onze" Erens"-traditie verder zetten en kreeft op tafel brengen vanavond. Geen Colruyt of Delhaize in de buurt...ook geen Kuna-ulu (= uitgeholde boomstam) met vissers te zien vandaag. Wij dus zelf op pad met haak, "gatenzakje", handschoenen. Op zoek naar langoesten, toch het meest een kreeft benaderend.

Volgt een 70 minuten lange recordduik speurend naar de lange voelsprieten, vaak het enige wat je van langoesten te zien krijgt. Resultaat : drie enorme exemplaren door JM en Tony met de hand gevangen, twee kleine door onze franse vrienden.
Lees het verslag van de jacht van Karen op time to dive under sail

In een geleende reuze soepketel verdwijnen de dieren één voor één, kop eerst...we hebben het zelf minstens even warm als de beestjes in de pot. Met de home made cocktailsaus, ook thuis altijd al Karens ding, smaken de beestjes zalig. Een wijntje erbij, perfect. Romantisch bij het licht van de petroleumlamp. Hoe konden we van die langoesten in Cuba zo genoeg hebben?


Dan vanillepudding met fruitcocktail...is er nog plaats voor een toetje?  Crème brûlée kan helaas niet, het gas van ons brandertje moet bewaard voor meer levensbelangrijke toepassingen...als daar zijn : het verwarmen van hardnekkige "buizen".


Heerlijke kerst met de helft van onze gezinnetje..we wensen dat ook de andere helft het minstens even leuk heeft.

 

 

 

Onze kerstversiering : "sand dollars", wat er overblijft van zee-egels nadat ze zijn opgepeuzeld door zeesterren ?!

 

kuna yala west (1)

 

 

kuna yala west (2)

 

 

 

kuna yala west (12)

 

 

kuna yala west (3)